Het lichaam van een hond telt ongeveer 319 botten (afhankelijk van de staartlengte kunnen dat er meer zijn). Afhankelijk van het ras van de hond komt dit tumortype meer voor op sommige botten dan andere. Over het algemeen komen osteosarcomen meer voor op de botten van de ledematen bij grote hondenrassen en ter hoogte van de wervelkolom bij kleine hondenrassen. Bottumoren komen vooral voor ter hoogte van de beenderen in de lidmaten (gemiddeld 75%). Het is gekend dat dit type bottumor tweemaal meer voorkomt op de voorpoot dan de achterpoot en een voorkeurplaats heeft per bot. Ter hoogte van de schedel en de wervelkolom komt 25% van de bottumoren voor (27% aan de onderkaak, 22% bovenkaak, 15% wervelkolom, 14% schedel, 10% ribben, 9% neusholte/sinus nabij de neus, 6% heupbeenderen). Hoewel zeldzaam, kunnen bottumoren ook aangetroffen worden ter hoogte van melkklierweefsel, onderhuids, milt, darmen, lever, nier, testikel, vagina, oog, maagligament, aflijning van het gewricht (synovium), hersenvliezen, bijnier.

Gedrag

Osteosarcomen zijn erg agressieve tumoren. Ze zijn lokaal sterk invasief en veroorzaken botverlies en/of produceren minderwaardig bot. Daar waar zich de tumor bevindt, is er meestal een zwelling zichtbaar van het weefsel. Omdat de tumor lokaal het bot kan beschadigen, kan dit leiden tot het spontaan breken van dit bot.

Uitzaaiingen komen erg vaak voor en ontstaan vroeg in het verloop van de ziekte, hoewel dit meestal niet opvalt (=subklinisch is). Ondanks dat op het moment van diagnose minder dan 15% van de honden een op radiografie detecteerbare uitzaaiing vertoont, sterft ongeveer 90% van de honden binnen 1 jaar met uitzaaiingen in de longen (indien enkel chirurgisch behandeld werd). Dit tumortype zaait meestal uit via het bloed, maar in zeldzame gevallen kan het ook worden aangetroffen ter hoogte van de lokale lymfeknopen. De longen vormen de meest gerapporteerde plaats voor uitzaaiingen, gevolgd door spreiding naar de beenderen of zachte weefsels.

Voorkomen

Vooral honden van een gemiddelde leeftijd tot oudere honden (mediaan 7 jaar), maar kan ook voorkomen bij jonge honden (1-2 jaar oud).

Raspredispositie

Een hoger risico op ontwikkeling van dit tumortype werd gemeld voor grote en reuzenrassen (Saint-Bernard, Duitse Dog, Ierse Setter, Dobermann, Rottweiler, Duitse Herder, Golden Retriever). Over het algemeen kan gesteld worden dat hoe groter de hond is, hoe groter de kans is dat bij het ontwikkelen van een bottumor deze zich op de ledematen bevindt, daar waar bij kleinere honden de kans groter is dat de bottumor zich ter hoogte van (het verlengde van) de wervelkolom bevindt (=axiaal skelet).

Om preciezer te zijn:

1. Honden met een gewicht boven de 40 kg vormen 29% van de hondenpopulatie met een bottumor. Van deze honden komt 5% van de bottumoren voor ter hoogte van de schedel en de wervelkolom (axiaal skelet).
2. Honden met een gewicht onder de 15 kg vormen 5% van de hondenpopulatie met een bottumor. Van deze honden komt 59% van de tumoren voor ter hoogte van de schedel en de wervelkolom.

Symptomen

De symptomen zijn afhankelijk van de locatie van de tumor. Indien het osteosarcoom zich op een lidmaat bevindt zal er een plaatselijke zwelling aanwezig zijn die pijnlijk kan zijn en leiden tot manken. Bevindt het osteosarcoom zich axiaal dan kunnen de symptomen variëren van een lokale zwelling met of zonder manken tot moeite met eten (indien in onder- of bovenkaak), lichte ooguitstulping en pijn bij het openen van de mond (indien ter hoogte van de oogkas en aan de onderkaak), gezichtsvervorming en neusvloei (indien ter hoogte van de sinus en de neusholte), overgevoeligheid met of zonder neurologische symptomen (indien ter hoogte van de wervelkolom). Ademhalingsproblemen komen zelden voor, zelfs indien radiografieën van de borstkas duidelijke uitzaaiingen aantonen. Algemeen kan een verminderd energieniveau optreden en is een verhoogd calciumgehalte in het bloed (hypercalcemie) erg zeldzaam.

Beeldvorming

Via radiografieën kan men veel informatie verzamelen over de aanwezigheid van een bottumor. Bij osteosarcomen wordt op een radiografie botafbraak verwacht en ongecoördineerde botaanmaak door irritatie van het botvlies. Indien de ziekte zich in een erg vroeg stadium bevindt, is het niet altijd eenvoudig om deze letsels op te sporen. Dit kan echter wel via een CT-scan.

Histologie

Via het nemen van een biopt kan men het type bottumor bevestigen. Via scintigrafie en aspiraten van (lokale) lymfeknopen kan men de spreiding van het osteosarcoom in beeld brengen. Dit kan ook door een combinatie van radiografieën en/of CT-scan, echografie van de buikholte om uitzaaiingen naar lymfeklieren en inwendige organen op te sporen.

Bloedonderzoek

In het bloed kunnen sommige waarden een aanwijzing zijn voor een verhoogde botactiviteit.

De behandeling is afhankelijk van de locatie van de tumor en het al dan niet aanwezig zijn van uitzaaiingen. Verder kan een osteosarcoom een erg pijnlijke tumor zijn vanwege de irritatie aan het botvlies die aangepaste pijnstilling vereist. Hoe meer behandelingen (chirurgie, chemotherapie, radiotherapie) men combineert, hoe hoger de slaagkans aangezien men bij osteosarcomen vaak te maken heeft met zowel lokale (chirurgie, radiotherapie) als uitgezaaide (chemotherapie) tumoren.

Chirurgie

Indien dit mogelijk is, zal men de tumor chirurgisch verwijderen. Dit is relatief eenvoudig bij osteosarcomen van de ledematen, maar minder vanzelfsprekend bij tumoren van de schedel of de wervelkolom. Wanneer de tumor pijn veroorzaakt door diens grootte ter hoogte van de wervelkolom ed kan een deel weggenomen worden (decompressie) om het de hond comfortabeler te maken. Over het algemeen leidt het chirurgisch verwijderen van de tumor op een lidmaat tot pootamputatie. In beperkte gevallen kan ook pootsparende chirurgie overwogen worden, maar dit is een complex proces dat een team aan dierenartsen vergt. Pootamputatie is ook voor grotere honden een optie indien de 3 overige poten van deze hond gezond zijn (vb geen gevorderde arthrose vertonen). Uitzaaiingen kunnen chirurgisch verwijderd worden om de levensduur enigszins te verlengen of palliatief om de levenskwaliteit te verbeteren bij honden met longuitzaaiingen. Wanneer longuitzaaiingen aanwezig zijn, kunnen deze immers lijden tot “hypertrofische osteopathie” (abnormale verbreding van het bot ten gevolge van nieuwe botaanmaak met alle ongemak vandien). Wanneer de uitzaaiingen worden verwijderd, verdwijnen ook de symptomen gelinkt aan hypertrofische osteopathie.

Chemotherapie

Zelfs indien men geen uitzaaiingen heeft gedetecteerd op het moment van diagnose, zal men na chirurgie toch chemotherapie aanraden omdat dit tumortype erg frequent uitzaait. Momenteel schenkt chemotherapie weinig voldoening in de behandeling tegen uitzaaiingen. Vermoedelijk is dit te wijten aan de beperkte bereikbaarheid/distributie van deze geneesmiddelen binnen in de tumor en uitzaaiingen. Mogelijks zal deze aanpak belangrijker worden in de toekomst wanneer deze gecombineerd kan worden met geneesmiddelen die de toegang tot de tumor en uitzaaiingen vergroten. Receptor tyrosine kinase inhibitors zoals Masivet® en Palladia® zijn tabletten die oraal kunnen ingenomen worden door uw hond en groeireceptoren binnen de tumor gaan blokkeren. Net zoals bij chemotherapie werken receptor tyrosine kinase inhibitors pas goed als ze efficiënt binnenin de tumor kunnen verspreid geraken. Tot nu toe werd met deze behandeling geen genezing bekomen, maar wel groeivertraging bij de helft van de geteste honden (n=23).

Radiotherapie

Radiotherapie (aan hogere dosissen) wordt vaak gecombineerd met lidmaatsparende chirurgie en uitgevoerd voorafgaand aan de chirurgie. Hoge dosissen kunnen eveneens gebruikt worden om weefselsterfte binnen de tumor te veroorzaken bij tumoren die zich op een plaats bevinden die chirurgisch niet kan verwijderd worden. Radiotherapie kan over het algemeen bijdragen tot het tijdelijk in toom houden van de tumorgroei.

Scintigrafie

Radio-isotopen zijn stoffen in staat om specifiek te gaan binden aan botcellen. Ter plaatse gebonden, stralen ze alfa- of beta-partikels uit die lokaal de kankercellen doden. 153Sm-EDTMP is een botzoekend radio-isotoop dat gebruikt wordt om primaire en uitgezaaide bottumoren te behandelen aangezien het bij voorkeur aan de botkankercellen bindt. Deze behandeling houdt in dat de isotoop intraveneus wordt ingespoten, waarna deze bindt aan het bot.

Over het algemeen hoeft men van deze behandelingen geen genezing te verwachten, maar eerder een levensverlenging. Afhankelijk van de situatie en/of behandeling kan men het leven van de hond met maanden tot jaren verlengen.

Palliatieve behandeling

Goede pijnbestrijding hangt af van de patiënt en diens aandoening. In het geval van osteosarcomen kunnen verschillende stadia en vormen van pijn ervaren worden.

• Initieel kunnen (lokale) ontstekingsremmers voldoende zijn. Wanneer de tumor groeit, kan zenuwweefsel betrokken raken en kunnen pijnstillers (zoals morfinepreparaten) die voor andere pijnniveaus (zoals zenuwpijn) worden gebruikt nodig worden. Wanneer de tumor ongecontroleerd begint te groeien en bot afbreekt, kan men de pijn best (bijkomend) bestrijden met botbeschermers zoals aminobifosfonaten (aminobifosfonaten worden ingezet als behandeling tegen botafbraak, oa bij uitzaaiingen naar botten bij mensen).
• Radiotherapie is een van de meest efficiënte behandelingsopties die ingezet kan worden om pijn veroorzaakt door botafbraak bij kankerpatiënten te verlichten. Deze techniek wordt eveneens gebruikt om de tumorgroei tijdelijk tegen te gaan en zo de pijn aan het bot te minderen. Zo kan de pijn van 74-93% van de honden met botkanker op deze manier worden verlicht. Deze verlichting is tijdelijk en zou tussen 53 en 130 dagen aanhouden.
• Radiofarmaceutica zijn ook een optie, al dient er nog meer informatie verzameld te worden over het gebruik ervan bij honden met uitgezaaide bottumoren. Radiofarmaceutica houden radio-isotopen in die lokaal straling uitzenden en zo de tumor tijdelijk in bedwang houden. Ook deze pijnstillende techniek wordt met succes toegepast bij mensen met uitgezaaide bottumoren.

Mentale gezondheid

Verder is de mentale gezondheid een niet te onderschatten factor: blijvende aandacht en liefde bieden kunnen pijngevoelens doen afnemen. Verder is het belangrijk om verveling, vermoeidheid en isolatie bij uw hond te vermijden, aangezien dit de pijndrempel verlaagt. Een vast schema en omgeving, voldoende slaap/rust, omgevingsverrijking, gezelschap, sympathie en het vermijden van onaangename omgevingen kunnen aanzienlijk het ongemak dat geassocieerd wordt met terminale ziekte verminderen.

De prognose hangt samen met de gekozen behandeling en locatie van de tumor.

1. Palliatieve pijnbestrijding: men kan een overlevingstijd van 2,5 maand verwachten.
2. Radiotherapie: een overlevingstijd van 4 maanden.
3. Pootamputatie: een overlevingstijd van 4,3 maanden, 12% van de honden zal na 1 jaar nog in leven zijn en 2% na 2 jaar.
4. Pootamputatie en chemotherapie: afhankelijk van uitzaaiingen een overlevingstijd 10-11 maanden, 35-50% van de honden zal na 1 jaar nog in leven zijn, 20-28% na 2 jaar.

Osteosarcomen van de schedel/onderkaak/bovenkaak zijn lokaal agressief, maar zaaien minder uit dan een osteosarcoom op een lidmaat (37%).

Pre-operatieve hoge bloedwaarden aan alkalisch fosfatase zijn geassocieerd met een kortere overleving.